هميشه خنك كردن سالن هاي پرورش قارچ دكمه اي، يكي از عوامل مهم در افزايش عملكرد و بهبود آن در فصول گرم سال مي باشد. به طور كلي دو روش براي سرد كردن سالنها وجود دارد كه يا سرما در داخل سالن توليد شود و يا سرما وارد سالن پرورش شود. در زير به چهار روشهاي سرد كردن سالن پرورش قارچ ميپردازيم.
اگر قرار باشد هر يك از ما وارد كسبوكاري شويم از منابع مختلف اطلاعات جمعآوري مي كنيم، اطلاعاتمان را سبك و سنگين كرده و تا نتايج كار برايمان واضح نباشد و از سود كسبوكار مطمئن نشويم، وارد آن نميشويم اما دراين بين هستند افرادي كه شهامت داشتهاند و به خاطر عشق و علاقه وارد كسب و كار ميشوند و حتي شايد در اين راه تمام سرمايه زندگي خود را هزينه كنند و امروز صنعت قارچ خوراكي كشور نيز خود را مديون كسي ميداند كه با رنج و زحمات زياد اين صنعت را براي اولين بار وارد كشور كرد و ايشان كسي نيست جز مهندس بهروز پيرايش، كسي كه با شجاعت و شهامت همه ي زندگي خود را هزينه اين صنعت نمود.
مهندس بهروز پيرايش را ميتوان بنيانگذار و نخستين توليدكننده قارچ خوراكي در ايران دانست كه زندگينامه جالب و پر نكته اي دارد و تاريخ شفاهي پرورش قارچ در كشورمان محسوب مي شود.
آنچه مي خوانيد بخشي از مصاحبه با مهندس بهروز پيرايش پدر توليد قارچ خوراكي در ايران است كه نام او بي گمان در زمره چهره هاي ماندگار بخش كشاورزي ثبت خواهد شد.
جهت پرورش قارچ دكمه اي شرايط محيطي و غذايي كامل را بايد فراهم كنيم بنابراين بسياري از قارچ هاي رقيب و عوامل بيماريزا در اين شرايط محيطي مساعد و سرشار از موادغذايي، رشد مي كنند. از طرفي با تلقيح دانه هاي استريل شده غلات مخصوصاً گندم با ميسيليوم خالص، اسپان يا بذر قارچ تهيه مي شود كه از آن، جهت توليد و پرورش قارچ دكمه اي استفاده مي كنيم.
اسپان نيز بر روي دانه غلات در محيط مغذي قرار دارد كه برخي از عوامل رقيب از آن چشم پوشي نمي كنند و به بذر حمله كرده و منجر به ايجاد بيماري هايي حتي در طول مراحل پرورش در داخل سالن هاي كشت مي شوند.
بيماري هاي بذري را به دو دسته تقسيم مي كنيم:
يك دسته از اين بيماري ها در داخل كيسه هاي بذري كه همراه كمپوست خريده مي شوند نمايان مي شوند و دسته دوم؛ بيماري هايي كه در سطح كمپوست در مراحل اسپان ران و در طول پرورش قارچ دكمه اي مشاهده مي شوند كه ناشي از بذر هستند.
در اين مقاله به آشنايي با بيماري هاي داخل كيسه هاي بذر و روش هاي كنترل و جلوگيري از انتشار آن ها مي پردازيم.
تاريخ كشت قارچ صدفي به سال ۱۳۶۵ بر مي گردد كه اولين بار در آن سال، دكتر مصطفوي كارشناس دفع آفات و زراعت كشاورزي در سازمان تحقيقات كشاورزي در اوين اقدام به كشت اين قارچ نمود.
قارچ صدفي يكي از قارچ هاي تجزيه كننده اوليه است به اين معنا كه مي تواند سلولز و ليگنين گياهان را تجزيه كرده و از آن ها استفاده كند. اين قارچ بدون واسطه مي تواند مواد مورد نياز براي رشد خود را تهيه كند. اين قارچ آنقدر سازگار است و به راحتي مي تواند رشد كند كه به طور مستقيم بر روي كاه و كلش رشد مي كنند و ميسليوم ها با قدرت و سرعت بالا گسترش مي يابد جالب است بدانيد كه از همين مواد ساده، مي توانند پروتئين مورد نياز ما را تامين كنند.
ايران كشوري است كه از لحاظ نزولات جوي، از نظم خاصي برخوردار نيست و صنعت قارچ هم به شدت به كلش گندم وابسته است. از طرفي اين صنعت هر روز در حال گسترش است بنابراين رقابت توليد كنندگان بر سر كلش افزايش خواهد يافت. همين دو عامل سبب شده است كه چاره انديشي هايي در اين زمينه صورت گيرد كه يكي از اقدامات، بررسي استفاده از باگاس به جاي كلش در تهيه كمپوست است.
اولين بار ايده استفاده از باگاس در توليد كمپوست، توسط آمريكايي ها مطرح شد كه سبب تحريك محققان ديگر به منظور بررسي دقيق تر اين موضوع گرديد.
نقش اصلي مواد ضدعفوني كننده در پرورش قارچ دكمه اي اين است كه اين مواد، اسپورها و عوامل بيماريزاي موجود در تجهيزات، وسايل كار، ديوارها، كف سالن ها، لباس هاي كاركنان، ظروف برداشت و ديگر وسايل را از بين ببرند.
نكته اي كه در مورد مصرف مواد ضدعفوني كننده بايد مدنظر قرار گيرد اين است كه قبل از ضدعفوني بايد وسايل مورد نظر به خوبي شسته شوند تا ذرات ديگري روي آن ها نباشد زيرا وجود هرگونه ماده ي ديگري بر سطح وسايل، ميزان تاثير مواد ضدعفوني كننده را كاهش مي دهد و نكته ي مهم تر اينكه جهت تأثير مواد ضدعفوني كننده بر جسمي كه آن را ضدعفوني كردهايد، بايد زمان كافي را براي تماس مواد با جسم موردنظر را فراهم كنيد نه اينكه بلافاصله بعد از ضدعفوني جسم، شستشو كنيد. زمان لازم براي تأثير ماده ضدعفوني كننده را ۱۵-۲۰ دقيقه در نظر بگيريد.
قارچ دكمهاي از موجودات مصرف كننده (هترورتروف) است. به اين معني كه با فراهم آوردن محيطي سرشار از موادغذايي ساده برايقارچ، رشد آن انجام ميگيرد. در چنين محيطي، شرايط رشد براي بسياري ديگر از موجودات، مانند قارچهاي هرز، كپكها و باكتريها نيز فراهم ميگردد؛ بنابراين كنترل اين آفات و بيماريها در محيط كشت قارچ دكمهاي بهتر است به نحوي صورت گيرد كه ما بجاي مبارزه با اين موجودات، پيشگيري كنيم و بهطوركلي مانع ورود آنها به مزرعه پرورش قارچ دكمه اي خود شويم.
تمامي پرورش دهندگان قارچ دكمه اي دير يا زود با مشكل آفات و بيماري ها در واحدهاي توليدي خود روبرو خواهند شد به همين دليل علاوه بر شناخت تجربي و علمي در اين زمينه، رعايت نكات بهداشتي از مهمترين نكاتي است كه عملكرد محصول را تأثير قرار ميدهد. با رعايت بهداشت، به جاي مبارزه با آفات و بيماريها، پيشگيري نموده و با رعايت اصول صحيح مانع ورود اين عوامل به سالنهاي پرورش قارچ ميشويم.
اين اصول بهداشتي را بايد به عنوان قوانين اصلي و هميشگي مدنظر قرار دهيد زيرا در سالن ها هميشه بايد مراقب محصول و عوامل بيماريزا بود و به محض مشاهده علائم بيماري به سرعت با آن برخورد شود.
تي كمپوست از عصاره آبي ورمي كمپوست به دست مي آيد به عبارتي از شست و شوي مداوم ورمي كمپوست تي كمپوست حاصل مي گردد. اگر بخواهيم يك تعريف علمي از تي كمپوست داشته باشيم بهتر است اين گونه بگوييم كه تي كمپوست يا چاي كمپوست عبارت است از مايعي كه از كمپوست تخمير شده به دست مي آيد يا به عبارتي عصاره اي است كه بواسطه فعاليت ارگانيسم ها از كمپوست استخراج مي گردد.
علت نامگذاري اين ماده به “چاي كمپوست” رنگ آن است كه عصاره حاصله به رنگ چاي است. ورمي كمپوست يك كود آلي بيولوژيك است كه در اثر عبور مداوم و آرام مواد آلي در حال پوسيدگي از دستگاه گوارش گونه هايي از كرم خاكي و دفع اين مواد از بدن كرم، حاصل مي گردد.
ورمي كمپوست
در فرآيند كمپوست سازي، شوينده هاي هوا (Air Washer) مي توانند بخار آمونياك را از بين ببرند اما اين شوينده ها، درمورد همه آلاينده ها، كارآمد نيستند. از طرفي ديگر در صورت استفاده از آب براي جذب و حذف مواد توليد كننده بو، آب به صورت اشباع در آمده و ديگر نمي تواند مواد بودار بيشتري را جذب كند. يك روش براي حذف يا كاهش قابل ملاحظه بو در فرآيند كمپوست سازي، استفاده از فيلترهاي زيستي (Biofilter) است.
بيوفيلتراسيون يكي از مهم ترين فرآيندهايي است كه براي كنترل بو از روي مواد بودار مثل زغال چوب و كمپوست، تركيبات آلي فرار، سولفيد هيدروژن و آمونياك استفاده مي شود. در بيوفيلترهاي از ميكروارگانيسم هاي تثبيت شده روي يك بستر متخلخل، براي كاستن از مقدار آلاينده هاي موجود در يك جريان گازي استفاده مي شود. در اين فيلترها، ميكروارگانيسم ها به دو طريق قرار گرفته اند:
– ميكروارگانيسم ها، يا در داخل يك لايه نازك زيستي (Biofilm) (كه روي سطح آكنه هاي بستر را مي پوشاند) قرار گرفته اند.
– حالت ديگر اين است كه ميكروارگانيسم ها به صورت معلق در فاز آبي پيرامون آكنه ها، رشد مي كنند.
به طور كلي بيوفيلترها داراي دو قسمت اصلي هستند: بيوماس و يك لايه پارچه نازك كه بر روي بيوماس قرار مي گيرد، بيوماس شامل يك بستر فيلتر كننده مانند چمن و علف جارو، پوست درخت، مخلوط پوست درخت و هوموس، خاك اره، فيبرهاي نارگيل و … است كه اين مواد خنثي هستند.
در پرورش قارچ دكمه اي، مرحله شوك دهي با ورود هواي آزاد به داخل سالن غلظت گازكربنيك به حدود ۱۰۰۰ تا۱۵۰۰ ppm و دماي كمپوست از ۲۵ تا ۲۳ كاهش داده مي شود.
هدف از پايين آوردن دما و هوادهي متوقف كردن رشد ميسليوم ها و ايجاد تمايل در ميسليوم براي ورود به فاز زايشياست.
