باگاس و كاربرد آن در توليد كمپوست قارچ دكمه اي

ايران كشوري است كه از لحاظ نزولات جوي، از نظم خاصي برخوردار نيست و صنعت قارچ هم به شدت به كلش گندم وابسته است. از طرفي اين صنعت هر روز در حال گسترش است بنابراين رقابت توليد كنندگان بر سر كلش افزايش خواهد يافت. همين دو عامل سبب شده است كه چاره انديشي هايي در اين زمينه صورت گيرد كه يكي از اقدامات، بررسي استفاده از باگاس به جاي كلش در تهيه كمپوست است.

اولين بار ايده استفاده از باگاس در توليد كمپوست، توسط آمريكايي ها مطرح شد كه سبب تحريك محققان ديگر به منظور بررسي دقيق تر اين موضوع گرديد.

باگاس چيست؟

باگاس يك محصول فرعي از كارخانه نيشكر است كه در حدود ۳۰-۲۰ درصد وزن نيشكر را تشكيل مي دهد. باگاس مصارف زيادي در صنايع مختلف از جمله توليد نئوپان، الكل سازي، تخته نيمه فشرده (MDC)، كاغذ، توليد اسيد سيتريك و … دارد كه از مهم‌ترين كاربردهاي آن كه امروزه بيشتر مورد مطالعه قرار گرفته است، استفاده از باگاس در تهيه كمپوست به منظور كشت قارچ دكمه اي است.

باگاس در ابتدا دو نوع بافت را در خورد دارد؛ بافت درشت و بافت ريز كه بافت درشت آن را جدا مي كنند و بافت ريز باقي مانده به منظور تهيه بستر استفاده مي شود. بافت درشت بيشتر در صنعت توليد چوب و نئوپان كاربرد دارد و پس از جداسازي، براي اين منظور استفاده مي گردد.

مشخصات باگاس

– باگاس داراي ۴۹ درصد رطوبت، ۴۸ درصد فيبر و ۲/۳ درصد قند دارد كه اين مقدار قند بسيار مهم است چرا كه باعث مي شود كه پروسه تخمير به راحتي آغاز شود.

– قدرت جذب آب باگاس بسيار بالاست.

– نيتروژن باگاس كم و تقريباً برابر ۰/۱۷ درصد است.

– از نظر ظاهري شبيه تراشه هاي ريز چوب است كه رنگ باگاس تازه زرد مايل به سفيد است ولي پس از خشك شدن به زرد متمايل به قهوه اي مي گرايد.

– باگاس بوي مخصوص به خود را دارد كه بويي شبيه به بوي ملاس تخمير شده دارد.

– ميزان عناصر موجود در آن متفاوت بوده و بستگي به گونه هاي مختلف نيشكر، رشد سني نيشكر، نحوه ي برداشت آن و بالاخره ميزان بازيابي و راندمان عصاره گيري در آسياب‌ها دارد.

مزاياي استفاده از باگاس در توليد كمپوست

كاربرد باگاس، مزيت هاي زيادي چه از نظر اقتصادي و چه از نظر كيفيت توليد بستر، در صنعت كشت قارچ دارد كه در ادامه به برخي از آن ها اشاره مي كنيم:

– از نظر اقتصادي، توليد كمپوست با استفاده از باگاس مقرون به صرفه است و توجيه اقتصادي دارد.

– باگاس، داراي مقداري قند است كه وجود قند در آن باعث مي شود فرآيند تخمير در توليد كمپوست به راحتي و سريع‌تر اتفاق بيافتد و درنتيجه دوره كمپوست سازي كوتاه تر خواهد شد.

– همان گونه كه بيان شد، قدرت جذب و نگهداري آب در باگاس بالا است درنتيجه بستر حاصل از آن، نياز آبي كمتري دارد زيرا ديرتر آب خود را از دست مي دهد.

– بستري كه از باگاس حاصل مي شود شامل انواع مختلفي از عناصر غذايي (ماكرو المنت ها و ميكرو المنت ها يا همان عناصر ضروري كم مصرف و پر مصرف) است كه با در اختيار قرار دادن اين مواد براي قارچ ها، به بهبود رشد آن ها كمك خواهد كرد و درنتيجه اين بستر رشد، بازدهي بيشتري را در توليد خواهد داشت.

– غني بودن اين نوع كمپوست از عناصر غذايي، نياز استفاده از كودها و مكمل ها در تهيه بستر را كاهش مي دهد.

– در اين نوع كمپوست، نسبت كربن به ساير عناصر به گونه اي تنظيم مي شود كه نه تنها ميكروارگانيسم هاي تجزيه كننده ماده بستر با هم رقابتي نداشته باشند بلكه بتوانند مواد بيشتري را در اختيار گياه قرار دهند.

– وجود ميكروارگانيسم هاي مفيد در كمپوست باگاس، از رشد و تكثير عوامل بيماري زا ممانعت كرده و احتمال شيوع آلودگي را به شدت كاهش مي دهد.

معايب استفاده از باگاس در توليد كمپوست

باگاس در كنار محاسن زيادي كه دارد، چند عيب نيز با خود به همراه دارد كه البته اين معايب در برابر مزيت هاي بي شمار آن قابل چشم پوشي است و از ارزش آن كم نمي كند. عيوب باگاس عبارتند از:

– باگاس حاوي الكل است در نتيجه نمي توان آن را انبار كرد زيرا در انبار به خصوص در روزهاي گرم سال، دما افزايش يافته و خطر آتش سوزي بسيار تهديد كننده است.

– بافت باگاس ناهمگن است كه همان گونه كه گفته شد از ذرات درشت و ريز تشكيل شده است بنابراين قبل از استفاده از آن، بايد اين دو بافت از يكديگر تفكيك شوند.

– عيب ديگر آن اين است كه اين ماده بيشتر در جنوب كشور يافت مي شود زيرا در آن مناطق كشت مي شود بنابراين بايد آن را به ساير استان ها انتقال داد.